Είναι ο χρόνος

 

Οι φίλοι μου λένε ότι είμαι συμβιβαστικός. Προσπαθώ πάντα να στέκομαι στη μέση της γέφυρας, και ενώ σε κάθε όχθη ο κόσμος τραβάει τον δρόμο του κατηγορώντας ή αδιαφορώντας για τους απέναντι, εγώ τους καλώ όλους να ανέβουν στη γέφυρα για να βουλιάξουμε παρέα. Φέρομαι διπλωματικά λένε, αρνούμαι ή αργώ πολύ να πάρω θέση, προτάσσω την ανάγκη μου για μη-σύγκρουση ακόμα κι όταν η ατμόσφαιρα μυρίζει μπαρούτι. Αυτή η μη-σύγκρουση καταλήγει σε μη-θέση, και η μη-θέση με την σειρά της στην αποστασιοποίηση.

-/-

Τα τελευταία χρόνια, ένας συνδυασμός τυχαίων γεγονότων και συνειδητών επιλογών με έχει κάνει πιο προσεκτικό με τους ανθρώπους. Όχι απαραίτητα καχύποπτο, πιο προσεκτικό. Αφιερώνω περισσότερο χρόνο στην παρατήρησή τους και λιγότερο στην άμεση αλληλεπίδραση. Το παθαίνεις αυτό ασυνείδητα με τον καιρό, όταν χάνεις ανθρώπους που θεωρούσες δεδομένους ή απομακρύνεσαι εσύ, σε πρώτο χρόνο. Οι καινούριες σχέσεις απαιτούν χρόνο, αρχικά για να υπάρξουν οι αμοιβαίες εξηγήσεις του ποιος είσαι και από που έρχεσαι και στη συνέχεια για να προλάβει να εκδηλωθεί η ανάγκη μας να διαθέσουμε τον παροντικό και μελλοντικό μας χρόνο στον άλλο. Είναι πιο δύσκολες οι νέες σχέσεις, μπορούν να χαθούν εύκολα μεταξύ δουλειάς, άγχους και ενήλικων προβλημάτων, και αυτή τους η δυσκολία δυναμώνει από το γεγονός ότι εν τω μεταξύ πρέπει και να προλάβεις να εξηγήσεις συμπεριφορές που οφείλονται στο μη κοινό σας παρελθόν. Στις ενήλικες φιλίες μου, η ανταλλαγή χρόνου προηγείται της ανταλλαγής συναισθήματος, κι αυτό, όπως είναι φυσικό, δημιουργεί μια απόσταση. Σκέφτομαι αν βαδίζω σωστά – αν όχι, αναρωτιέμαι αν προλαβαίνω να γυρίσω τον χρόνο πίσω και να ξαναβάλω στην αφετηρία το συναίσθημα αντί της παρατήρησης. 

-/-

Τα blogs και κυρίως τα social media είναι η νέα μας τηλεόραση, αφιερώνουμε αρκετό από τον καθημερινό μας χρόνο σε αυτά, καταναλώνοντας ειδήσεις, απόψεις και τελικά ενέργεια. Υπάρχουν τα πάντα στο internet, και όσες περιγραφές κι αν έχουν προσπαθήσει να του δώσουν, εμένα εξακολουθεί να με γοητεύει η πρώτη, αυτή του ιστού της αράχνης. Όσο περισσότερο εξαπλώνεται, τόσοι περισσότεροι άνθρωποι θα κολλάνε στον ιστό, μόνο που αυτή τη φορά – και σε αντίθεση με την τηλεόραση – στο περιεχόμενό του μπορείς να συμμετέχεις κι εσύ. Είναι αυτή η άμεση αλληλεπίδραση που μας κάνει να ασχολούμαστε τόσο μαζί του. Από την άλλη, αγαπάμε να το μισούμε, γράφουμε posts σαν αυτό εδώ για τα άσχημα που κουβαλάει, γκρινιάζουμε λίγο όταν βρισκόμαστε μεταξύ μας για ιντερνετικές συμπεριφορές που μας χαλάνε το παιχνίδι, αλλά ξεχνάμε αυτό που μου είχε πει ο Ν., πάντα, σε κάθε παιδική χαρά θα υπάρχει εκείνο το παιδάκι που θα έρθει να μας χαλάσει το παιχνίδι. Και τι κάνουμε; Το μαλώνουμε για να συνετιστεί; Το αγνοούμε και το απομονώνουμε; Ή φεύγουμε εμείς;

-/-

Τα τελευταία δύο χρόνια είχα την τύχη, αλλά και την διάθεση, να γνωρίσω αρκετούς από εκείνους που διαβάζοντας το blog τους ένιωθα ότι θα μπορούσαμε να έχουμε έστω και μια υποτυπώδη σχέση εκτός net, να καθίσουμε γύρω από ένα τραπέζι και να μοιραστούμε ένα καραφάκι ρακή. Για τους περισσότερους, απλά επιβεβαίωσα από κοντά αυτό που φανταζόμουν μέσω της ιντερνετικής αλληλεπίδρασης. Από την άλλη, μάλλον δεν είναι τυχαίο που επέλεξα να γνωρίσω τους συγκεκριμένους και όχι κάποιους άλλους. Η ιντερνετική παρουσία, όσο καλά κι αν έχει στήσει ο καθένας το avatar ή την περσόνα του, δεν μπορεί να κρύψει για πάντα τον άνθρωπο από πίσω.

-/-

Εκείνο που μου κάνει πάντα εντύπωση είναι η σχέση που έχουν άνθρωποι, που αυτοπροσδιορίζονται αριστεροί και οραματιστές μιας άλλης κοινωνίας, με τον ανταγωνισμό. Ο ανταγωνισμός, αυτή η θεμελιώδης έννοια του καπιταλισμού, αιώνιο sos στις εξετάσεις των δυτικών οικονομικών σχολών, δείχνει να έχει ποτίσει τόσο βαθιά τις ψυχές μας, που όσες σελίδες Μαρξ ή Ραφαηλίδη κι αν αφομοιώσεις, θα βγαίνει πάντα από δεξιά. Από την – καθόλου αθώα – ερώτηση των γονιών «τι βαθμό πήραν οι συμμαθητές σου;», μέχρι τα avatars  που κάνουν ό,τι μπορούν για μερικά clicks, favs ή likes παραπάνω, ο ανταγωνισμός ανάμεσα σε ανθρώπους που υποτίθεται ότι εργάζονται πάνω στις ίδιες ιδέες, είναι η μεγάλη νίκη του καπιταλισμού απέναντι σε κάθε εναλλακτικό όνειρο.

Αν υπάρχει μια μαγεία στο internet, αυτή είναι ο ερασιτεχνισμός. Ο διαδηλωτής που θα τουιτάρει τα γεγονότα μιας πορείας γίνεται εκείνη τη στιγμή ένας ερασιτέχνης δημοσιογράφος, ο άνθρωπος που θα γράψει τις σκέψεις του για ένα βιβλίο που διάβασε γίνεται ένας ερασιτέχνης κριτικός λογοτεχνίας. Με ό,τι μειονεκτήματα κι αν έχει αυτός ο ερασιτεχνισμός, λόγω της πιθανής έλλειψης παιδείας ή μιας ευρύτερης κατανόησης, θα αποτελεί πάντα τον πυρήνα της δύναμης του internet. Είναι αυτή η ερασιτεχνική πληροφορία που μπορεί αυτή τη στιγμή να σταθεί απέναντι στην επαγγελματική προπαγάνδα των συμβατικών ΜΜΕ. Φοβάμαι ότι όσο περισσότερο μπαίνει το κέρδος στην χρήση του internet, τόσο θα απομακρύνεται το μέσο από τον αρχικό του πυρήνα.

-/-

Όλη αυτή η ενέργεια που καταναλώνουμε σε posts, tweets και status δείχνει μια ανάγκη επικοινωνίας. Επίσης όμως δείχνει και μια ανάγκη να παράγουμε δημόσιο λόγο, άμεσα προσβάσιμο. Αναρωτιέμαι πώς καλύπταμε παλιότερα αυτή μας την ανάγκη και γιατί πλέον, δεν μας φτάνει να συζητήσουμε τις απόψεις μας με τους φίλους μας, αλλά θέλουμε να τις μοιραστούμε με όλο τον κόσμο. Σκέφτομαι αν αυτή η ανάγκη υπήρχε πάντα ή γεννήθηκε με την δημιουργία του νέου μέσου (η ερώτηση απευθύνεται πρώτα από όλους σε εμένα τον ίδιο και δεν έχω βρει ακόμα απάντηση). Η αλήθεια είναι ότι δυσκολεύομαι να φανταστώ, για παράδειγμα, τον παππού μου να στέκεται στη μέση της πλατείας του χωριού φωνάζοντας «σήμερα για πρωινό έφαγα μια ντομάτα και δυο ελιές» απευθυνόμενος σε όλους τους θαμώνες των γύρω καφενείων. Το παράδειγμα είναι τραβηγμένο, υπάρχουν άνθρωποι που δεν έχουν δημοσιοποιήσει ποτέ ένα αντίστοιχο status, όμως ακόμα κι αυτός ο συνεχής δημόσιος σχολιασμός της πολιτικής και κοινωνικής πραγματικότητας, μήπως δείχνει άλλες ανάγκες πέραν της ειλικρινούς προσπάθειας ανταλλαγής απόψεων; Μπορεί και να δείχνει, θα μου πεις, αλλά μην ξεχνάς ότι αυτή τη στιγμή οι πιο ουσιαστικές συζητήσεις για την επικαιρότητα δεν γίνονται στο πάνελ του Πρετεντέρη, αλλά μέσα στα social media. Έχεις δίκιο. Οπότε επιλέγω τι θέλω να παρακολουθήσω και πάω παρακάτω. Η ελευθερία του internet (χωρίς να ανοίξουμε τώρα συζήτηση για τα προσωπικά δεδομένα) είναι αυτή που μας βοηθάει να μένουμε λογικοί απέναντι στον παραλογισμό του κάθε Θέμου. Ο μόνος μου προβληματισμός είναι το τι θα γινόταν αν ο παππούς μου έβγαινε στη μέση του χωριού και έλεγε «πάμε να τους φάμε». Φαντάζομαι ότι θα τον αντιμετώπιζαν είτε ως τρελό είτε ως καθοδηγητή. Ή έστω αντίπαλο. Σε κάθε περίπτωση, μάλλον, το αποτέλεσμα θα ήταν μια αντίδραση από την πλευρά των θαμώνων που θα οδηγούσε κάπου. Στο ελληνικό internet, το «πάμε να τους φάμε» έχει ακουστεί τόσες πολλές φορές που φοβάμαι ότι έχει καταντήσει γραφικό. Συγκρίνοντας και το πόσοι ακολουθούν τα «αντιδραστικά» accounts στο twitter με εκείνους που ακολουθούν π.χ. τη Ναταλία Γερμανού, μπορείς εύκολα να καταλάβεις ότι η διαστρέβλωση της πραγματικότητας, όταν την παρακολουθείς μέσω twitter, έχει δύο πλευρές, ειδικά αν έχεις επιλέξει να παρακολουθείς συγκεκριμένους ανθρώπους, ξεχνώντας ότι εκεί έξω κυκλοφορούν και όλοι οι υπόλοιποι.

-/-

Δεν είμαι πολύ αισιόδοξος ότι στην Ελλάδα θα γίνει μια μεγάλης κλίμακας πολιτική ή κοινωνική αλλαγή (αναφέρομαι σε θετική αλλαγή προφανώς). Αν η πολιτική εναλλακτική είναι ο ΣΥΡΙΖΑ με το αντιφατικό οικονομικό πρόγραμμα και η κοινωνική εναλλακτική μέσω της αυθόρμητης συγκέντρωσης ανθρώπων ήταν οι Αγανακτισμένοι με τις δύο πλατείες (εγώ τις λέω «του λόγ(γ)ου και της μούντζας» αντί για «κάτω και πάνω»), τότε μάλλον τα περιθώρια έχουν στενέψει. Τι μένει; Πολιτικά κατεβάζεις τον πήχη των προσδοκιών και ελπίζεις σε μια κυβέρνηση που αν και μάλλον θα τα κάνει θάλασσα στο ζήτημα του χρέους, τουλάχιστον θα σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και θα προσεγγίσει με κάποια ευαισθησία τομείς όπως η υγεία και η παιδεία. Ευαισθησία. Μένει να δούμε αν θα είναι και εφαρμόσιμη. Κοινωνικά η λύση θα μπορούσαν να είναι οι μικρής κλίμακας προσπάθειες για αλληλοστήριξη και αλληλεγγύη. Κοινωνικές κουζίνες, κοινωνικά παντοπωλεία, εθελοντική παροχή υπηρεσιών σε ανθρώπους που έχουν ανάγκη (το tutorpool είναι το πρώτο που μου έρχεται στο μυαλό), ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση για συλλογή αγαθών συστηματικά ή σε έκτακτες κρίσεις, συλλογικότητες που δραστηριοποιούνται όχι μόνο πυροσβεστικά της κρίσης αλλά και προληπτικά (βλ. Μητροπολιτικό Κοινωνικό Ιατρείο Ελληνικού κ.α). Τώρα που βεβαιωθήκαμε ότι δεν θα μας σώσει κανένας αρχηγός, μένει να σωθούμε μόνοι μας.

-/-

Το concept για τον φετινό χειμώνα είναι να μην υπάρχει concept. Βλέποντας ολόκληρες ζωές να χάνονται περιμένοντας να ζήσουν πάντα αργότερα, προσπερνώντας το τώρα, η πιο δύσκολη απόφαση, ειδικά αυτή την εποχή, είναι να ζήσεις το σήμερα. Όπως κι αν είναι αυτό. Είναι πολύ εύκολο να μπεις σε μια διαδικασία που συνεχώς θα προετοιμάζεις ένα ιδανικό μέλλον αγνοώντας συστηματικά το παρόν. Γεμίζεις τα χρόνια με προσδοκίες και στερήσεις, υποθηκεύοντας το σήμερα για ένα υποτιθέμενο καλύτερο αύριο, ξεχνώντας ότι το μέλλον δεν είναι ποτέ ιδανικό. Είναι δανεικό. Και κανείς δε μπορεί να σου εγγυηθεί ότι είναι δικό σου. Αυτό που έχεις σίγουρα είναι το παρόν. Όχι άλλες προετοιμασίες. Είσαι έτοιμος.